Bir Bardak Çayın Serüveni: Meta Zinciri Analizinden Hareketle Çayın Ekonomi Politiği

Abstract

Bu çalışma meta zinciri analizinden yola çıkarak küresel bir meta olan çayın ekonomi politiğini ele almaktadır. Meta zinciri yaklaşımı belirli bir ürünün üretiminden tüketimine kadar geçtiği süreçleri birbirlerine eklemlenerek bir tür zincir oluşturan farklı aşamalar olarak ele alır ve bu aşamalar arasındaki ilişkileri ve bağlantıları gözlemlemeyi kolaylaştırır. Bu yaklaşım tarımın ekonomi politiği açısından iki olanak sunar. Birincisi meta zinciri analizi sayesinde bir tarım ürününün özgünlüklerinden hareketle o ürünün meta zinciri boyunca toplumsal ilişkilerin nasıl şekillendiği analiz edilebilir. İkincisi tarımın ekonomi politiği yaklaşımından da yararlanıldığında bu analiz çerçevesi bir ürünün üretiminden tüketimine kadar geçen süreçteki toplumsal ilişkilerin kapitalist gelişmenin tarıma nüfuz etmesinden nasıl etkilendiğini inceleme imkânı sunar. Çay tarımının emek yoğun ve sezonluk bir iş olması, çay bitkisinin kısa sürede işlenmesi gerekliliği, çayın kalitesinin iklim, coğrafi koşullar, toplanma ve işlenme şekline göre farklılaşması ve son olarak çayın yetiştirilmesinin aksine işlenmesinin sermaye yoğun bir süreç olması bir meta olarak çayın özgünlüklerini oluşturur. Tüm bu etmenler çay üretimi etrafındaki toplumsal ilişkilerin belirlenmesinde önemli rol oynar. Belli bir ürünün içinde bulunduğu özgün toplumsal, coğrafi, iktisadi ve politik bağlama göre meta zincirinin de farklılaşabileceğini göz önünde tutmakla birlikte bu çalışma belli bir coğrafya özelinde yapılacak benzer çalışmalar açısından yol gösterici olabilecek genel bir çerçeve sunma amacındadır. Bu bağlamda çalışma dünyanın farklı coğrafyalarında çayın üretiminden tüketimine dek geçen aşamaları karşılaştırmalı olarak analiz edip çayın meta zinciri boyunca farklı coğrafyalarda toplumsal ilişkilerin nasıl belirlendiğine ve bu ilişkilerin kapitalist gelişme sürecinden nasıl etkilediğine ışık tutmaktadır.

This study discusses the political economy of tea as a global commodity based on the commodity chain analysis. Commodity chain analysis takes stages of a good from its production to consumption as different linked process constituting a chain. Hence it makes it easier to observe the relations and links between these stages. This approach offers two important opportunities for the political economy of agriculture. The first is by means of commodity chain analysis it is possible to analyze how the social relations are determined along a commodity chain based on distinctive features of the agricultural good under consideration. Second benefiting from the political economy of agriculture literature, commodity chain analysis offers an opportunity for examining how capitalist development affects social relations along several stages, a commodity passes through from its production to consumption. Considering tea, the following features constitute specific characteristics of tea and play important roles in determination of social relations shaped along its commodity chain: tea harvesting is a labour-intensive and seasonal work, tea leaves should be processed in a short span of time, the quality of tea varies to a great extent according to several criteria including climate, geographical conditions and the way in which tea is plucked and processed, and lastly the manufacturing of tea is a capital-intensive process as opposed to its harvesting. Acknowledging the fact that the commodity chain of a particular crop may differ according to the specific social, geographical, economic and political context in which it is involved, this study aims to provide a general framework that may guide future studies on a particular geography. This study sheds light on how social relations are determined along the commodity chain of tea across different geographies and how these relations are affected by penetration of capitalism into production of tea by examining stages that tea passes through from its production to consumption in different geographies around world.