19. Yüzyıldan Cumhuriyet'e Rize

Abstract

EDİTÖRLER’DEN M.Ö. 7. yüzyıla kadar uzanan bir geçmişe sahip olan Rize, tarih bo yunca farklı inanç ve kültür yapılarına sahip insanlar ve toplulukların yerleştiği bir yerleşim yeri olmuştur. Kent ve çevresi 1461’de Osmanlı egemenliğine girerek yeni bir medeniyet dairesi içerisinde varlığını de vam ettirmiştir. Böylece 15. Yüzyıldan itibaren Osmanlı idaresindeki kent farklı bir kimlik kazanmıştır. Son zamanlarda tarih yazımı alanında en yaygın araştırma sahaların dan biri de şehir tarihi çalışmalarıdır. Ancak artan bu ilgiye karşın Rize üzerine yeterli derecede çalışmanın yapıldığını söylemek zordur. Bizler bu boşluğu bir nebze olsun doldurmak amacıyla böyle bir çabaya giriştik. Uzun bir hazırlık döneminin ardından büyük bir özenle hazırladığımız böyle bir eseri tamamlanın sevinci içerisindeyiz. Bu kitap, 19. yüzyıldan Cumhuriyet’e kadar geçen süre içinde Rize’nin tarihi geçmişini ele almak üzere tasarlanmıştır. Çalışmada, Osmanlı Devleti’nin en buhranlı döne mini oluşturan 19. yüzyılda Rize’nin siyasi, idari, kültürel, sosyal, beşerî ve ekonomik durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Zaman dilimi ola rak 1789-1923 tarihleri, mekân olarak da kent ve ilçelerinin oluşturduğu yakın çevresi ele alınmıştır. “19. Yüzyıldan Cumhuriyet’e Rize” adını ver diğimiz çalışma bölge üzerine var olan eksiklikleri gidermeyi ve bölge tarihinin bilinmeyen birçok hususunu ortaya koymayı hedeflemektedir. Yazarları tarafından daha önce herhangi bir yerde yayımlanma mış özgün çalışmalardan oluşan bu eser altı bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde idari yapı, ikinci başlıkta, genel siyasi gelişme ler, üçüncü başlıkta, beşerî gelişmeler, nüfus, göç ve yerleşme ele alınmış tır. Dördüncü bölümde ekonomi, beşinci bölümde, eğitim, altıncı bölüm de ise sosyal ve toplumsal tarih konuları incelenmiştir. Böylece Yakınçağ Rize tarihine ilişkin meseleler genel başlıklar halinde derli toplu şekilde araştırmacılara ve okuyuculara sunulmuştur. Çalışmada, BOA, Vakıflar, Hakkı Tarık Us, İSAM, İBB Atatürk Kitaplığı, Milli Kütüphane arşivlerin de yer alan Tahrir, Mühimme, Ayniyat gibi fonlarda yer alan arşiv bel geleri yanında konu ile yakın ilgisi bulunan kitap, makale, tez ve bildiri gibi araştırma eserlerden yararlanılmıştır. Konuları anlaşılır kılmak için gerekli yerlerde tablolar ve grafikler kullanılmıştır. Yaptıkları özverili çalışmalarıyla Rize tarihine katkı sağlayan meslek taşlarımızı emekleri için kutluyoruz. Rize’ye böyle bir kültür hazinesi kazandırdığımızdan dolayı editör ekibi olarak çok mutlu ve sevinçliyiz. Ancak şunu da ifade etmek gerekir ki, Rize’nin söz konusu döneminin ta rihini tümüyle ortaya koyduğumuz iddiasında değiliz. Elbette çalışmanın bazı eksik tarafları vardır. Bu bakımdan, araştırmamızın incelenmeyen parçaların araştırılmasını ve konuyla ilgili daha geniş çalışmaları teşvik edeceğini ümit ediyoruz. Araştırmada, yazarların karşılaştıkları zorlukları sundukları her türlü destekle aşmamıza yardımcı olan, araştırmalarımızın kitaba dönüştürül mesinde bizleri teşvik eden, desteğini esirgemeyen Rektörümüz Prof. Dr. Hüseyin Karaman’a teşekkürü bir borç biliriz. Ayrıca çalışmanın yayına hazırlanmasında teknik yardımlarını esirgemeyen Öznur Yıldırım’a te şekkür ederiz. Bu çalışmanın özelde Rize ve genelde Osmanlı şehir tarihi araştırmalarını teşvik etmesini dileyerek eserimizi, Rize’ye ve kültürümü ze hizmet etmiş bütün emek sahiplerine ithaf ediyoruz. Editörler Rize 2021