Başhemşin (Çamlıhemşin/Rize)'in florası, fitososyolojisi ve etnobotanik özellikleri

Abstract

Bu çalışmada, Başhemşin (Çamlıhemşin/Rize) ve çevresinin florası, fitososyolojisi ve etnobotanik özellikleri araştırılmıştır. 74 familya ve 260 cinse ait 36'sı endemik toplam 518 tür ve türaltı takson tespit edilmiştir. Bu taksonlardan 1 türün Lycopodiophyta; 14 türün Pteridophyta; 490 tür, 10 alttür, 1 varyete ve 2 melez türün Spermatophyta bölümüne ait olduğu saptanmıştır. En çok takson içeren familyalar: Asteraceae (57), Poaceae (50), Fabaceae (29), Brassicaceae (29), Rosaceae (26), Lamiaceae (22), Caryophyllaceae (21), Cyperaceae (17), Apiaceae (15), Boraginaceae (15) ve Ranunculaceae (15)'dir. Taksonların hayat spektrumunda 229 hemikriptofit, 145 kriptofit, 62 terofit, 57 kamefit, 17 fanerofit, 3 nanofanerofit, 2 vasküler parazit, 1 nanofanerofit/kamefit ve 1 hidrofit bulunduğu belirlenmiştir. Araştırma alanında 224 Avrupa-Sibirya, 21 İran-Turan ve 11 Akdeniz floristik bölgesi elementi bulunduğu tespit edilmiştir. Araştırma alanında, orman (Sedo stoloniferi-Piceetum orientalis), alpin çalı (Vaccinio myrtilli-Rhododendretum caucasici) ve yüksek dağ çayır (Gentiano pyrenicaeNardetum strictae, Festucetum lazistanico-woronowii, Agrostio lazicae-Sibbaldietum parviflorae, Carduo lanuginosi-Thalicretum foetidae, Stachyo macranthae-Polygonetum carnei ve Thalictro foetidi-Epilobietum angustifolii) vejetasyonlarına ait 8 bitki birliği tespit edilmiştir. Bu birliklerden 2'si (Carduo lanuginosi-Thalicretum foetidae ass. nova ve Thalictro foetidiEpilobietum angustifolii ass. nova) ilk kez bu çalışma ile bilim dünyasına tanıtılmıştır. 24 familya ve 43 cinse dahil olan 58 doğal taksonun, yöre halkı tarafından değişik amaçlarla kullanıldığı belirlenmiştir. Bu taksonlardan 30'unun gıda, 20'sinin ilaç, 9'unun çay, 8'inin yakacak, 6'sının süs, 3'ünün nazarlık, 1'inin hayvan antiseptiği ve 1'inin de yapı malzemesi olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Flora, Fitososyoloji, Etnobotanik, Başhemşin, Rize. In this study, flora, phytosociology and ethnobotanical features of Başhemşin (Çamlıhemşin/Rize) and its environs were studied. 518 taxa, 36 of them are endemic, were identified included into 260 genera and 74 families. Of the identified taxa it was determined that 1 species belongs to Lycopodiophyta; 14 species belong to Pteridophyta and 410 species, 10 subspecies, 1 variety and 2 hybrid species belong to Spermatophyta division. The richest families about taxa are: Asteraceae (57), Poaceae (50), Fabaceae (29), Brassicaceae (29), Rosaceae (26), Lamiaceae (22), Caryophyllaceae (21), Cyperaceae (17), Apiaceae (15), Boraginaceae (15) and Ranunculaceae (15). It was found that 229 hemicryptophytes, 145 cryptophytes, 62 therophytes, 57 chamaephytes, 17 phanerophytes, 3 nanophanerophytes, 2 vascular parasites, 1 nanophanerophyte/chamaephyte and 1 hydrophyte in life spectra of taxa. It was determined that there are 224 Euro-Siberian, 21 Irano-Turanian and 11 Mediterranean phytogeographic region elements in the study area. In the study area, 8 plant associations which are belong to forest (Sedo stoloniferi-Piceetum orientalis), alpine shurb (Vaccinio myrtilliRhododendretum caucasici) and high mountain meadow (Gentiano pyrenicae-Nardetum strictae, Festucetum lazistanico-woronowii, Agrostio lazicae-Sibbaldietum parviflorae, Carduo lanuginosi-Thalicretum foetidae, Stachyo macranthae-Polygonetum carnei and Thalictro foetidi-Epilobietum angustifolii) vegetations were determined. 2 of these associations (Carduo lanuginosi-Thalicretum foetidae and Thalictro foetidi-Epilobietum angustifolii) were introduced to science for the first time with this study. It was determined that 58 natural taxa included to 43 genus and 24 families were used for different purposes by the local people. From these taxa 30 taxa used as nutrition, 20 taxa as medicine, 9 taxa as tea, 8 taxa as fuel for heating, 6 taxa as ornemantal plant, 1 taxa used as antiseptic for animals and 1 taxa used as construction materials. Keywords: Flora, Phytosociology, Ethnobotany, Başhemşin, Rize