İttihat ve Terakk?’nin Bir “Fırka Şeyhülisl?mı” arayışı ve Musa K?zım Efendi’nin Şeyhülisl?mlığa getirilişi

Abstract

Bu makalede İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin II. Meşrutiyet döneminde Meşîhat makamını kontrol altına almak amacıyla yaptığı girişimler ele alınmıştır. II. Meşrutiyet’in ilk günlerinde yaşanan kabine krizinin aşılmasında meşîhat makamının oynamış olduğu rol, Tanzimat hareketi ile birlikte Osmanlı siyasal sistemi içerisindeki yetkilerinin azaltılmış olduğu düşünülen bu kurumun hâlâ etkili olduğunu göstermiştir. II. Adülhamid’e karşı vermiş olduğu mücadelede bir kısım ulemânın desteğini elde etmiş olan İttihat ve Terakki Cemiyeti, II. Meşrutiyet döneminde iktidarını ve icraatlarını meşrulaştırmak için meşîhat makamını kontrol etmek istemiştir. II. Meşrutiyet döneminde uzunca bir süre meşîhat makamında kalan Musa Kâzım Efendi’nin şeyhülislâmlığa getirilişi Cemiyet’in bu politikaları ile bağlantılıdır.

Comittee of Union and Progress' attempts for controlling Meshihat institution in the Ottoman second constitutional monarchy is held in this article. During the early days of second constitional period, the role which was played by the Meshihat in overcoming the cabinet crisis has shown that this institution is still effective in politics. During opposition movements against Abdülhamid II, The Committee of Union and Progress which had support of some members of ulema class sought to controll the Meshihat institution to legalize its own policies in the second constitional period. Appointment of Musa Kâzım Efendi who was a Sheikhulislam for a long time in the second constitiuonal monarchy period to the Meshihat was related with Comittee's these attempts.