Te’vîlâtü’l-Kur’ân ile Keşşâf Tefsirlerinin Nesh Açısından Mukayesesi

Abstract

Kur’ân-ı Kerîm’in muhafazasına, tefsir ve teviline yönelik oluşturulan Ulûmü’l-Kur’ân’ın en önemlilerinden biri nesihtir. Birçok akademik çalışmaya konu olan ve hemen her bir müfessirin dikkate aldığı nesh, aynı zamanda İslamî ilimlerin de ortak kadim meselelerindendir. Bu makalede, Mâtürîdî’nin (ö. 333/944) Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ı ile Zemahşerî’nin (ö. 538/1144) Keşşâf’ında, nesh meselesini ele alış biçimleri mukayese edilmeye çalışılmıştır. Yapılan çalışma sonucu iki eserde de nesh konusuna yeterince yer verildiği, meselenin genel yönleriyle ele alınıp irdelendiği görülmüştür. İki müfessir de bir taraftan konuyla ilgili geleneksel ilmî mirası dikkate alırken diğer taraftan konu hakkındaki dirayetlerini ortaya koymuşlardır. Neshe dair genel anlamda yakın bir duruş sergilemekle beraber iki müfessirin rivayetleri değerlendirme ve özellikle neshe dayanak teşkil eden kaynaklar hususunda birbirinden farklı ve iç bütünlüklü bir bakış açısı ortaya koydukları görülmüştür.

Naskh (abrogation) is one of the important notions in ‘Ul?m al-Qur'?n (the Qur’?nic sciences) that emerged for the purpose of explaining, preserving and interpreting the Qur’?n. Naskh was one of the early controversial topics in Islamic sciences and has been discussed in detail by almost every mufassir (the writer of a commentary on the Qur’?n). Abrogation has been subject to many academic studies until today. In this study, we compared Ta’w?l?tu'l-Qur’?n by Im?m al-M?tur?d? (D. 333 AH /944 CE) and al-Kashsh?f by al-Zamakhshar? (D. 538 AH/1144 CE) in terms of their manner of discussing naskh. As a result of this comparison, it has been concluded that both works sufficiently and deeply evaluated the subject matter and each of them proved their proficiency in their exegesis on the Qur’?n. Furthermore, while giving place to the views of the former commentators in the tradition, Im?m al-M?tur?d? and al-Zamakhshar? also expressed their own arguments. Even though they seem to be similar in embracing naskh, they vary primarily in evaluating the narratives by various mufassirs and especially in the way they used the sources which constitute the basis of naskh.