İmam Züfer’in usûl düşüncesine bir ek: Te’sîsü’n-Nazar’da zikredilen asıl’larına ziyade

Abstract

Müçtehit imamların fıkha dair düşüncelerini tespit etmek açısından asılların ayrı bir önemi bulunmaktadır. Nitekim bu amaçla imamların asıllarına dair çalışmalar yapılmış, asıllara uygun örneklerle imamların mezhepteki konumları, bu kaidelerin fıkha olan etkisi gibi konular incelenmeye çalışılmıştır. Erken dönem Hanefî âlimlerinden Debûsî, diğer imamların ve İmam Züfer’in asıllarını incelediği çalışması da bu minval üzere zikredilebilecek önemli örneklerdendir. Debûsî, Te’sîsü’n-nazar’da İmam Züfer’in sekiz aslına yer vermiş ve seksen küsur ferʻî örneği mezkûr asıllar altında zikretmiştir. İşte bu makale de Debûsî’nin zikrettiği asıllardan farklı olarak İmam Züfer’in usûl düşüncesini yansıtan bazı asıllar tarafımızca tespit edilmiş, fıkhın farklı baplarından örnekler verilmek suretiyle konunun uzantıları gösterilmeye çalışılmıştır. Belirlenen asıllara klasik dönem fukahasının sıklıkla atıfta bulunduğu ve “İmam Züfer’in aslına göre”, “İmam Züfer’in aslına binaen” vb. ifadelerle işaret ettikleri görülmektedir. Belirlenen bu asıllar İmam Züfer’in mezhep içerisindeki konumuna, usûl düşüncesine, kendine has bir metodoloji sahibi olduğuna ve onun içtihattaki yetkinliğine işaret etmesi açısından önem arz etmektedir.

The principles of mujtahid imams have a special importance for determining the opinions in fiqh. For this purpose, studies on the principles of imams have been performed, and issues such as the positions of imams in the madhhab and the effect of these rules on fiqh have been examined by using the suitable examples with these principles. One of the early Hanafī scholars, Debūsī, who examined the principles of other imams and Imam Zufar is one of the important examples that can be mentioned in this context. Debūsī included eight principles of Imam Zufar in Te’sīsu’n-nazar and mentioned more than eighty secondary examples under the aforementioned principles. In this article, we determined some of the principles reflecting Imam Zufar’s thought of method which are not mentioned by Debūsī, and we tried to demonstrate the extensions of the subject by giving examples from various chapters (bâb) of fiqh. It is concluded that the classical scholars referred to his principles frequently, and they pointed them by using expressions such as “according to the principles of Imam Zufar”, “based to the principles of Imam Zufar” and so on. These determined principles are important in terms of pointing to Imam Zufar’s position in the madhab, his thought on method, his own methodology, and his authority in ijtihad.