Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi öğrenci ve akademisyenleri ile Rize halkının karşılıklı algı ve beklentileri

Abstract

GİRİŞ Pek çok ülkede gerçekleştirilen araştırmalar, Üniversitelerin içinde konumlandıkları; sosyal, kültürel ve fiziksel ortamı paylaştıkları şehirlerle ilişkilerini ve bu ilişkilerin sonuçlarını konu almaktadır. Üniversiteler şehirleri nasıl etkilemekte, şehirler üniversitelerden nasıl etkilenmektedir? Üniversite öğrencilerinin ve akademisyenlerin şehre ilişkin algıları nasıldır? Buna karşılık il genelinde halkın üniversite algısı ne durumdadır? Mevcut etkiler ve karşılıklı algıların yanı sıra, Üniversite ve şehir tarafından, yekdiğerinden ne tür etkiler ve katkılar beklendiği de merak konusudur. Şehir ve Üniversite; aynı mekânı paylaşan, fiziksel, sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda ortak imkân ve sorunları yaşayan iç içe geçmiş iki sosyal yapı durumundadır. Bu iki yapının faaliyetlerini daha etkili olarak gerçekleştirmeleri, karşılıklı olumlu etki ve katkılarını maksimuma çıkarmaları ve olumsuz etkilerini asgariye indirmeleri ile mümkün olabilir. Bilgi ve iletişim çağını yaşadığımız bu günlerde, bilgi düzeyini yükseltebilen, kentsel gelişiminde, yapılanmasında, yönetim anlayışında, eğitim, sanat ve kültür hayatında kısaca her alanda bilgiyi daha iyi ve etkin kullanabilen şehirler daha iyi gelişebilmekte ve nitelik kazanabilmektedirler. Bir ilin bilgiye verdiği değer, onun yenilikçiliğini geliştirmesinde, eksikliklerini gidermesinde, farklılık yaratabilmesinde ve marka bir şehir oluşturabilmesinde temel bir faktördür. Bu sebeple, şehrin Üniversite’nin ürettiği bilgiye erişme ve bu bilgiyi sorunlarının çözümünde ve kendini sosyo-ekonomik ve kültürel açıdan geliştirmesinde kullanabilmesi son derecede önemli görülmektedir. Üniversite şehir ilişkisi, iki çevre arasında salt iletişimin sağlanmasıyla en uygun ve verimli düzeyi yakalamış sayılamaz. Çünkü bu iki birim 2 arasında sürekli ve iyi ilişkilerin olması; sorunların tespitinde, bilimsel araştırmaların bu sorunların çözümü için yönlendirilmesinde ve çözüme yönelik araştırma ve uygulamaların hayata geçirilmesinde sadece bir zemin teşkil eder. Nitelikli ve sürekli bir iletişim zemini üzerinde uygun bir işbirliği modeli; üniversite-sanayi işbirliği ile Ar-Ge faaliyetlerinin ilin kalkınmasına yönlendirilmesini, ilin ve bölgenin gelişmesinde üniversitenin stratejik bir rol ve misyon üstlenmesini gerekli kılmaktadır. Üniversitelerin bölgesel kalkınmada motor rolü üstlenmeleri, çağın üniversiteleri önünde vazgeçilmez bir hedef durumundadır. Diğer taraftan, olumlu etki ve katkıları maksimuma çıkarabilmek ve olumsuz etkileri elimine edebilmek için, üniversite mensuplarının şehirden nasıl etkilendikleri ve ne tür talep ve beklentilere sahip oldukları da şehir tarafından bilinmelidir. Bu bilgilenme sayesinde üniversite akademisyenleri ve öğrencilerine daha uygun yaşama ve çalışma ortamları sunulabilir. İçinde bulunduğu şehirle iyi bir etkileşim içinde bulunan; gerek öğrenci gerekse akademisyene şehirde sağlanan sosyal ve kültürel ortamları tatmin edici olan Üniversiteler, daha yüksek bir motivasyonla hem kendilerini geliştirebilir hem de çevresine daha yüksek katkılarda bulunabilirler. Üniversitenin şehre daha yüksek bir katkı sunabilmesi için kendisi ile ilgili algıları ve beklentileri bilmesi gereklidir. İçinde bulunduğu ilin sorunlarını ve bu sorunların çözümünde kendisinden beklentileri iyi bilen bir üniversite, kendisini yönlendirerek sorunların çözümünün bir parçası olmayı başarabilir. Yapılan araştırma, her iki tarafın karşı tarafı daha iyi tanımasına ve kendisine çeki-düzen vermesine fırsat yaratacağından, çok önemli katkılar sağlayabilecektir. Bu araştırmada Rize şehri ile Üniversitenin karşılıklı algıları ve beklentilerini tespit etmek suretiyle, her iki tarafın da sorunlarını çözmede yüksek bir etkileşim ve sinerji oluşturulabilmesine zemin hazırlanmaya çalışılmıştır. Bu araştırmanın birinci katkısı, Üniversite’ye, içinde yer aldığı şehrin aynasında kendisini görmesine fırsat verecek olması ve beklentilere göre kendini geliştirme şansını sağlamasıdır. Rize ilinin 11 ilçesinden 7’sinde Üniversite’ye ait Fakülte ve Yüksekokul bulunduğundan, sadece il merkezinde Üniversite algısı ve beklentilerinin ölçülmesiyle yetinilmeyerek, ilçelerde ve ilçelerdeki üniversite birimlerinde de aynı anketler 3 uygulanmıştır. Bu durum, Üniversite bazında genel bir değerlendirme imkânı yanında, ilçelerdeki okullara da kendilerini değerlendirme şansı verebilecektir. İkinci katkı, Üniversite öğrencileri ve akademisyenlerin şehirden beklentilerini ve şehirle ilgili algılarını öğrenme fırsatı bulacak olan Rize il merkezi ve ilçelerinin, bu beklentilere göre eksiklerini gidermelerinin mümkün hale gelebilmesidir. İl merkezi ve ilçelerin, üniversite ile iç içe birer şehir olarak, üniversiteye sağladıkları imkânlar ve ortam bakımından nasıl algılandıkları ve eksikliklerinin neler olduğu yönünde bilgilenerek kendilerini geliştirmelerine imkân sağlanmış olacaktır. Araştırmanın özgün yanı, üniversite-şehir bağlamında yapılan çok sayıda araştırmaya rağmen, üniversite-şehir ilişkisini hem nicel hem de nitel olarak ele alan, sadece il merkezini değil çoğunda fakülte veya yüksekokul bulunan ilçeleri de kapsayan ve konuyu bütün boyutları ile inceleyen bir araştırma olmasıdır. Bu çalışma, Üniversite - şehir ilişkisini bütün boyutları ile ele almayı amaçlayan bir araştırma olarak özgün olduğu gibi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nin içinde bulunduğu Rize şehri ile ilişkisini çeşitli boyutlarıyla ele alan ilk çalışma olması açısından da bu özelliği taşımaktadır. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nin henüz gelişme aşamasında bir Üniversite olması sebebiyle, araştırmanın Üniversitenin gelişimine yön verme noktasında önemli katkıları olması beklenmektedir. Araştırma bulgularının istatistiksel ifadeleri ve sonuçlarının yanında, Üniversite ve şehirler için ne anlama geldikleri ve nasıl değerlendirilmelerinin gerektiği de ortaya konulmaya çalışılmıştır. Üniversite ve şehrin karşılıklı algıları ve beklentilerini bütün boyutları ile ortaya koyan ve bu kapsamda geliştirilen ölçek ve anket sorularının özgün değer kazanması sebebiyle, araştırmanın diğer üniversiteler tarafından model alınması beklenmektedir. Araştırmanın Birinci Bölümünde; “Dünyada ve Türkiye’de Üniversitelerin Tarihi Gelişimi” ele alınmıştır. Üniversite olgusu ortaya çıkmadan önceki eğitim kurumları, Eflatun’un Academia’sından başlanarak ilk Üniversite’nin kuruluşuna kadar izlenmeye çalışılmıştır. Bologna Üniversitesi’nden başlayarak üniversitelerin ortaya çıkışı ve tarihi süreçte Birinci Kuşak, İkinci Kuşak, Üçüncü Kuşak/Girişimci ve henüz tam olgunlaşmamış olan Dördüncü Kuşak Üniversitelerin gelişimine bu bölümde yer verilmiştir. Yine Birinci Bölümde Türkiye’deki Üniversitelerin tarihi 4 gelişimine değinilerek, Üniversitelerin sayısal gelişimi ve mevcut durumu genel mahiyette ortaya konulmaya çalışılmıştır. İkinci Bölümde, “Üniversite-Şehir Etkileşimi Üzerine Literatür Araştırması” yapılarak; önce şehrin üniversiteye yönelik algıları ve beklentilerini araştıran çalışmalara yer verilmiştir. Şehirlerin üniversite algısı ve üniversiteden beklentilerine ilişkin daha önce yapılmış olan 24 araştırma incelenmiştir. Bu araştırmalarla ilgili kısa bilgi verildikten sonra, ulaştıkları sonuçlardan önemli görülenlere de değinilmiştir. Yine bu bölümde üniversitenin şehir algısı ve beklentilerine ilişkin 9 adet araştırma incelenmiş ve bu araştırmaların önemli görülen sonuçlarına yer verilmiştir. Araştırmanın Üçüncü Bölümünde, “Rize İlinin Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesine ve Öğrencilerine İlişkin Algılarının ve Beklentilerinin Nicel Araştırması” hayata geçirilmiştir. Araştırmacılar tarafından önce “Rize İli Şehir Algı Ölçeği (RŞAÖ)” geliştirilmiştir. Bu amaçla, Rize ili ve ilçelerinde oturan 700 kişi ile bir “ön deneme uygulaması” gerçekleştirilmiştir. Rize ilinin Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesine ve öğrencilerine ilişkin algıları ve beklentileri ölçeği, 2 311 kişiye uygulanarak istatistiksel analiz yapılmıştır. Araştırmada elde edilen betimsel istatistikler ve diğer bulgular a yer verilmiştir. Dördüncü Bölümde Rize ilinde yaşayan kamu yöneticilerinin, sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin, siyasetçilerin, sanayici ve iş adamlarının Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesiyle ilgili algıları ve beklentileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla 23 kişiyle derinlemesine mülakat yapılmış, alınan veriler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiş ve kâğıda dökülmüştür. Bu bölümde katılımcılara Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesiyle ilgili algı ve beklentilerini serbestçe ifade etme imkânı tanınmış ve elde edilen görüşlere ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Beşinci Bölümde, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nde eğitim gören ön lisans, lisans ve lisansüstü öğrencilerinin ve Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nde görev yapan akademisyenlerin Rize şehrine yönelik algıları ve beklentilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Belirlenen amaç doğrultusunda öncelikle “Rize’ye İlişkin Algı Ölçeği (RİAÖ)” geliştirilmiş ve geliştirilen ölçeğin psikometrik özellikleri belirlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre geliştirilen ölçek, Rize’ye ilişkin algıyı ölçmede geçerli ve güvenilir bir ölçme aracıdır. Araştırma sonucunda öğrencilerden ve akademisyenlerden elde edilen bulgulara bu bölümde yer verilmiştir. Araştırmanın Altıncı Bölümünde, Recep Tayyip Erdoğan Üniver- 5 sitesi’nde çalışan akademik personel ve aynı üniversitede eğitim gören öğrencilerin Rize şehriyle ilgili beklentileri nitel yöntemle belirlenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda araştırmaya 35 akademisyen ve 30 öğrenci katılmış, verilerin toplanmasında, araştırmacılar tarafından geliştirilen altı tane açık uçlu sorudan oluşan görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde ise içerik analizi temel alınmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular kod ve temalar biçiminde düzenlenerek şekiller halinde ayrıntılı olarak ilgili bölümde sunulmuştur.