Yaşayan i̇nsan hazinesi bağlamında bir öneri: ahşap torna ustası Şahin Çolak

Abstract

Unesco tarafından 2003 yılında 195 üye ülkenin katılımı ile Soküm Sözleşmesi imzalanmış, Türkiye ise 2006 yılında bu sözleşmeyi kabul ederek sözleşmeye taraf olmuştur. Sözleşmenin korumayı amaçladığı 5 alan bulunmakla birlikte bu alanlardan biri de el sanatları geleneği olarak belirlenmiştir. Yaşayan İnsan Hazineleri Programı ise Unesco’nun 1989 yılındaki Popüler ve Geleneksel Kültürün Korunması Tavsiye Kararı üzerine evrensel bir anlayışla ele aldığı kültürleri koruma düşüncesinin bir parçası olarak Güney Kore’nin 1993 yılında Unesco İcra Kurulu’na yeni bir uygulama olarak “Yaşayan İnsan Hazineleri Programı’nın” kurulması teklifinde bulunmasıyla başlamıştır. Kurul, taraf devletleri kendi ülkelerinde bu programları kurmaya davet eden bir karar alarak bu tip teklifleri olumlu olarak değerlendirmiştir. Yaşayan İnsan Hazineleri (YİH), Somut Olmayan Kültürel Mirasın belli unsurlarını yeniden yaratmak ve yorumlamak açısından gerekli bilgi ve beceriye sahip özel yeteneğe haiz kişileri anlatmaktadır. Bu kapsamda ülkemizde de Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından Yaşayan İnsan Hazineleri Programı’na dahil edilecek kişiler için 7 maddelik kriter listesi belirlenmiş ve 2008 yılından 2016 yılına kadar da bu programa dahil edilen usta sayısı 30’a ulaşmıştır. Fakat 2016 yılından günümüze kadar bu çalışma kesintiye uğramıştır. Rize ili ile sınırlı tutulan bu çalışmanın amacı ise sekteye uğrayan Yaşayan İnsan Hazineleri programının devam etmesine katkı sunmak ve aynı zamanda da Rize’de ahşap torna ustası olarak mesleğini icra eden Şahin Çolak’ın, ulusal envantere dahil olmasını sağlamaktır. Bu kapsamda halkbiliminde alan araştırmalarında kullanılan gözlem ve görüşme teknikleri ile yapılan derleme neticesinde Şahin Çolak’ın, Yaşayan İnsan Hazineleri envanterine giriş için belirlenen kriterlere uygunluğu değerlendirilmiş ve Yaşayan İnsan Hazinesi Listesi’ne dahil edilmesi gerektiği kanaatine varılmıştır.