Rize Sarayköy plajında deniz çöplerinin değerlendirilmesi

Abstract

Yarı kapalı bir deniz olan Karadeniz'de deniz çöpleri çok önemli bir çevresel problemdir. Her geçen gün artarak kıyısal ve denizel ortamda akümüle olan çöpler, ekolojik ve sosyo-ekonomik etkileri ile Karadeniz ekosistemini tehdit etmektedir. Güneydoğu Karadeniz'de gerçekleştirilen bu çalışmada Rize Sarayköy Plajında Haziran 2016-Mart 2017 tarihleri arasında OSPAR plaj çöpü izleme kılavuzuna göre 100 m'lik plaj örneklemesi yapılmıştır. Plajda bulunan çöplerin tipleri, sayıca ve ağırlıkça miktarları, olası kaynakları, çöplerin meteorolojik durum ile ilişkisi ve plajın kirlilik durumu değerlendirilmiştir. Çalışma süresince toplam 17015 adet ve 168,90 kg ağırlıkta 84 farklı çöp tespit edilmiştir. Plajda çöp yoğunluğu 1,22-4,17 adet.m-2 ve 11,78-37,47 g.m-2 arasında değişmiştir. Plajdaki deniz çöplerinin %85-93'lük kısmını, çoğunluğu karasal kaynaklı plastik/polistiren çöpler oluşturmuştur. Çöplerin %92'sini yüksek yüzerliğe sahip çöpler oluşturmuştur. En sık rastlanılan ilk üç çöp, köpük sünger (%17), 2,5-50 cm boyutlu plastik/polistiren parçalar (%15) ve plastik kapaklar (%10) olmuştur. Kullanım alanlarına göre, sayıca tanımlanamayan çöpler (%22) ilk sırayı alırken, içecek (%21), yiyecek (%19), genel paketleme (%15), inşaat (%10), balıkçılık (%9), giyim (%2), medikal (%1), sigara (%0,7) ve kanalizasyon (%0,5) çöpleri tarafından takip edilmiştir. Matrix Puanlama Tekniğine göre, nehir deşarjı (%22), kıyı doldurma/boşaltım (%20) ve balıkçılık (%18) plaj çöpünün başlıca kaynakları olmuştur. Yabancı kökenli çöpler toplam çöplerin %0,2'sini teşkil etmiştir. İlkbahar ve yaz dönemlerinde plastik/polistiren çöplerin üzerinde Mollusca, Arthropoda ve Bryozoa şubesine ait birey, koloni ve yumurtalara rastlanılmıştır. Temiz kıyı indeksine göre plaj çalışma süresince çok kirli bulunmuştur. Rüzgârlarla kolaylıkla denize taşınabilen ve yüksek yüzerlikleri nedeniyle kaynağından uzak bölgelere akıntılarla ulaşabilen plastik/polistiren çöplerin, yakın gelecekte mikro- ve nanoplastikleri oluşturacak olmaları da göz önünde bulundurulduğunda, Karadeniz ekosistemi için büyük tehdit oluşturdukları düşünülmektedir. Marine litter is an important environmental problem in the semi-enclosed Black Sea. Marine litter have been accumulating in the coastal and the marine environment and threat ecologically and socioeconomically to Black Sea ecosystem. Marine litter was surveyed in 100 m section of the Sarayköy Beach (Rize) in the Southeastern Black Sea following OSPAR beach monitoring guide between June 2016-March 2017. Types of litter, abundance, weight, possible sources, relation with meteorological condition and cleanness of beach were evaluated. During the study, 84 different types of litter were determined and a total of 17015 items weighing 168.9 kg were collected. Litter density ranged between 1.22-4.17 items.m-2 and 11.78-37.47 g.m-2. Plastics/polystyrenes were mostly from land-based sources and comprised 85-93 % of total litter. 92 % of total litter was identified as persistent-buoyant. The most common three types of litter were foam sponge (17%), 2.5-50 cm plastic/polystyrene pieces (15%) and lids (10%). Unidentified litter made up 22% of all litter followed by beverage (21%), food (19%) related and general packing (15%) items. Matrix Scoring Techniques showed river run off (22%), landfill/dumping (21%) and fisheries (17%) were the major sources of the litter. Foreign litter comprised 0.2% of all litter. Fouling organisms (individuals, colonies and eggs) belonging to Mollusca, Arthropoda and Bryozoa were observed on plastic/polystyrene litter in spring and summer. According to Clean Coast Index, beach was classified as very dirty. Plastics/ polystyrenes which can easily be carried to the sea by wind, transport to remote areas from sources by currents and break down to the micro- and nanoplastics might pose a big threat for Black Sea ecosystem.