Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme

Abstract

İslam mantık tarihinde 13. yy. özgün metinlerin üretildiği ve bu alanda önemli alimlerin yetiştiği bir dönemdir. Bu dönemde yetişen mantık alimlerinden biri de, mantık eserleri yüzyıllardır medreselerde okutulan Necmuddîn el-Kâtibî’dir.(v.1277) Kâtibî, mantık alanında eş-Şemsiyye gibi metni tamamıyla kendine ait eserler kaleme aldığı gibi bunun yanında bazı mantık metinleri üzerine de şerhler yazmıştır. Şerh türündeki mantık eserlerinden en önemlilerinden biri Şerhu keşfi’l-esrâr ‘an gavâmizi’l-efkâr’dır. Bu şerhi Kâtibî yine o dönemde yetişen ve İbn Sînâ-Râzî çizgisinde mantık anlayışını sürdüren Efdâlüddîn el-Hûnecî’nin(v.1248) Keşfu’l-esrâr adlı eserinin üzerine yapmıştır. Hûnecî’nin bu eseri mantık alanında yazdığı en hacimli ve en çok rağbet gören eseridir. Hûnecî bu eserine başta seçmeli kıyaslar olmak üzere belli başlı bazı mantık konularını dahil etmemiştir. Kâtibî Hûnecî’nin yer vermediği mantık konularına şerhinde değinmektedir. Bu çalışmada Kâtibî’nin söz konusu eserdeki görüşleri çerçevesinde seçmeli kıyaslar konusu tartışmalı noktalarıyla birlikte ele alınacaktır.

In the History of Islamic Logic, thirteenth century is a period in which important scholars lived and produced original texts in the field. One of the scholars of this period whose works on logic were taught in the madrasahs for centuries was Najm al-Dîn al-Kâtibî (d. 1277). Kâtibî wrote original works such as Al-Shamsiyya as well as commentaries on some texts of logic. One of the most important of such commentaries was Sharh kashf al-asrâr ‘an gavâmiz al-afkâr. This is a commentary on Kashf al-asrâr of Afdaluddin al-Hunaji (d. 1248) who lived in the same period and followed Ibn Sina- Râzî line of classical logic. This is a voluminous and most popular work of Hunaji on logic. But he did not include some important topics of logic, such as selective syllogism in this work. Kâtibî includes these topic in his commentary. This study examines his view on selective syllogism within the limit of his views in the commentary.