Tarih Öğretiminde Hipotetik Soruların Kullanılması ve Değerlendirilmesi Muhammet Ahmet Tokdemir

Abstract

Olabilmesi muhtemel ve mümkün olmasına rağmen gerçekler dünyasında var olmayan şeyler üzerinde düşünmeye hipotetik düşünme denir. Hipotetik düşünmeyi geliştiren en önemli unsurlardan biri olan hipotetik sorular aracılığı ile öğrenciler karşılaştırmalar yaparak akıl yürütür ve tarihsel anlamayı pekiştirirler. Bu çalışmanın amacı, tarih öğretmenleri ile birlikte hipotetik soruların değerlendirilmesine yönelik bir değerlendirme ölçeği geliştirmektir. Trabzon ve Rize illerinde MEB’e bağlı olarak çalışan beş tarih öğretmeni ile 2017 yılı bahar ve güz yarıyıllarında iki aşamalı olarak gerçekleştirilen çalışma eylem araştırması deseninde nitel bir çalışmadır. Yapılan çalışmada görüşme ve grup görüşmesi veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. İki aşamalı olarak yapılan çalışmada öncelikle öğrencilere yöneltilecek bir hipotetik soru belirlenmiş ve öğretmenlerden bu soruyu öğrencilerine sorarak değerlendirmeleri istenmiştir. Grup görüşmesi yolu ile her öğretmenin değerlendirme kriterleri ele alınmış ve ortak bir değerlendirme ölçeği oluşturulmuştur. İlk aşama sonrasında katılımcı öğretmenlerle hazırlanan değerlendirme ölçeği sekiz kriterden oluşturulmuştur. Her bir kriter için çok iyi, iyi ve zayıf olmak üzere ayrı ayrı ölçütler belirlenmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında yapılan uygulama ile oluşturulan değerlendirme ölçeği gözden geçirilmiş, kriterlerden biri çıkarılarak değerlendirme ölçeğine son hali verilmiştir. Çalışmanın sonucunda tarih derslerinde hipotetik soruların değerlendirilmesine yönelik olarak öğretmenlerin kullanabileceği her biri üç boyutlu yedi kriterden oluşan bir derecelendirme ölçeği hazırlanmış ve sonuçta bu ölçeğin işlevsel olduğu tespit edilmiştir.

Hypothetical thinking is defined as the exploration of possibilities and outcomes of different states of the world which are not actually present in the real life. Hypothetical questions are used in the development of high-level thinking skills. They reinforce reasoning and historical meaning. The aim of this study was to develop a rating scale for assessing hypothetical questions with history teachers. The study was conducted within action research design in the qualitative approach, and interview and group interview were used as data collection tools. The study conducted with five history teachers who worked in different schools of MONE in Trabzon and Rize. The study was carried out in two stages. At the end of the study a rating scale was prepared to evaluate hypothetical questions in history lessons. At the beginning of the study, the hypothetical question which would be asked to students was determined. The teachers were requested to ask these questions to students, to evaluate students’ responses and to determine the criteria they used when evaluating students’ answers. A rating scale consisting of 8 criteria was established as a result of the first stage implementation. For each criterion, the dimensions as very good, good and weak were set separately. Afterwards, the evaluation scale was tested with a second application and the evaluation scale was finalized by subtracting one of the criteria. As a result of the study, a rating scale consisting of three dimensional seven criteria that teachers could use to evaluate hypothetical questions in history lessons was prepared and it was determined that this scale was functional.