Rize Taşlıdere Havzasında heyelan kontrolü: Örnek olay incelemesi, Kireçhane ve Kırklartepe yöreleri

Abstract

Rize ilindeki orman tahribatı ve arazinin koruma-kullanma tekniği dikkate alınmadan kullanılması il genelindeki heyelan riskini artırmaktadır. Bu çalışmanın amacı Rize Taşlıdere Havzası, Kireçhane ve Kırklartepe yöreleri heyelan kontrolü amaçlı örnek olay incelemesidir. Bu amaçla araştırma alanı yükselti kademelerine ayrılmış, her bir katmanda toprak penetrasyon direnci ve nem içeri ile 2. yükselti katmanında birikimli infiltrasyon ölçümleri yapılmıştır. Ayrıca katmanlarda 0-10 ve 10-30 cm derinliklerinden toprak örnekleri alınarak laboratuvara gönderilmiştir. Laboratuvarda tekstür ve suya dayanıklı (SDA) analizleri yapılmıştır. Ortalama değerlere göre araştırma sahasındaki zemin biriminin %60’ı yüksek plastisiteli kil, %40’ı ise düşük plastisiteli kil türündedir. Ortalama değerlere göre en yüksek su doygunluk değerine en yüksek kilin (%44,44), olduğu IV. yükselti kademesinde rastlanmıştır. Araştırma alanı III. yükselti kademesinde ölçülen birikimli infiltrasyon kapasitesindeki değişimin zamana göre R2 = 0,988 ile y= -0,0098x2+2,5x+18,03 şeklinde ilişkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Yükselti kademelerine göre en düşük penetrasyon direncine (0.03 mPa) I. yükselti kademesinde ve 8 cm toprak derinliğinde, en yüksek penetrasyon direncine (0.112 mPa) IV. yükselti kademesinde ve 30 cm toprak derinliğinde rastlanmıştır. Suya dayanıklı agregat (SDA) değerlerine bakıldığında en yüksek değere I. yükselti kademesinin alt topraklarında, en düşük değere ise II. yükselti kademesinin üst topraklarında rastlanılmıştır. Koruma-kullanma dengesine uygun toprak yönetim modelinin oluşturulması araştırma alanı topraklarının heyelan oluşturma riskini azaltabilir.

The deforestation in Rize province and the use of the land without considering the protection-use technique increase the risk of landslides throughout the province. The aim of this study is a case study for landslide control in Rize Taşlıdere Basin, Kireçhane and Kırklartepe regions. For this purpose, the research area was divided into elevation levels, soil penetration resistance and moisture content in each elevation steps, while cumulative infiltration measurements were made in the 2 nd elevation. In addition, soil samples were taken at 0-10 cm and 10-30 cm depths. Texture and water resistance (SDA) analyzes were performed in the laboratory. According to the average values, 60% of the soil in the study area is clay with high plasticity and 40% is clay with low plasticity. The highest water saturation value was found at the IV altitude steps where the clay content was the highest (%44,44). The cumulative infiltration capacity measured at the altitude III has a relationship with R 2=0.988 and y=-0.0098x2+2.5x+18.03 according to time. According to the elevation, the lowest penetration resistance (SPR) (0.03 mPa) was found at elevation-I and at 8 cm soil depth, while the highest penetration resistance (0.112 mPa) at the elevation- IV and at 30 cm soil depth. The highest water-resistant aggregate (WSA) content was measured at 10-30 cm soil depth in the elevation-I, while the lowest WSA measured at 0-10 cm soil depth in the elevation-II. Establishing a soil management model suitable for the protection-use balance can reduce the risk of landslide formation in the research area.