Bulanık Veri Zarflama Analizi İle Çaykur Fabrikalarında Etkinlik Ölçümü

Abstract

Even though Turkey is the world's fifth largest tea-producer country, its share in the world tea export volume is as low as negligible. In addition, unit tea-production costs in Turkey are much higher than those of other teaproducing countries. In order for ÇAYKUR, the most important player of Turkish tea industry, to gain competitive advantage against the competitors in the private sector and other countries’ manufacturers depends on using its resources efficiently. Fuzzy Data Envelopment Analysis (FDEA) models are very fruitful tools for measuring efficiency levels of decision-making units in fuzzy environment. In this study, efficiency measurement was performed in 20 tea factories of ÇAYKUR for the year 2013. In the application, the FDEA model developed by Lertworasirikul et al. was conducted and the efficiency scores were computed for five ?-cut levels. Then, an integrated single efficiency score were calculated for each tea plant via Chen and Klein’s fuzzy ranking approach so as to rank the plants with regards to the performance. It is hoped that this study presents useful information to the decison-makers of the tea industry. Furthermore, this paper is one of the first attempt to measure efficiency with FDEA models in the world tea industry.

Türkiye dünyanın en büyük beşinci çay üreticisi olmasına karşın dünya çay ihracat hacmindeki payı ihmal edilebilir derecede düşüktür. Ayrıca, Türkiye’de kuru çay birim üretim maliyeti diğer üretici ülkelerin birim maliyetlerinden çok daha yüksektir. Türk çay endüstrisinin en önemli aktörü konumundaki ÇAYKUR’un özel sektör firmalarıyla ve diğer ülke üreticileriyle rekabetinde avantaj sağlaması kaynaklarını etkin kullanmasına bağlıdır. Bulanık Veri Zarflama Analizi (BVZA) modelleri karar birimlerinin etkinlik düzeylerini bulanık ortamda ölçmek amacıyla kullanılan son derece yararlı araçlardır. Bu çalışmada ÇAYKUR’a bağlı 20 yaş çay işleme fabrikasında 2013 yılı verilerine göre etkinlik ölçümü gerçekleştirilmiştir. Lertworasirikul vd. tarafından geliştirilen BVZA modelinin kullanıldığı uygulamada fabrikalar için beş farklı ?-kesim düzeyinde etkinlik skorları hesaplanmıştır. Sonraki aşamada, fabrikaları performanslarına göre sıralamak amacıyla Chen ve Klein tarafından literatüre kazandırılan bulanık sıralama yaklaşımından yararlanılarak her bir fabrika için bütünleşik tek bir etkinlik skoru hesaplanmıştır. Çalışmanın yönetsel açıdan sektördeki karar vericilere yararlı bilgiler sunduğu düşünülmektedir. Ayrıca, bu çalışma dünya çay sektöründe BVZA modeliyle etkinlik ölçümü yapılan ilk çalışmalardan biri niteliğindedir.