Kentsel açık yeşil alanlardaki yenilebilir bitkilerin değerlendirilmesi: Kahramanmaraş kenti örneği

Abstract

Kentlerde yapılaşma hızının artması ile birlikte çevresel, sosyal ve ekonomik birçok fayda sağlayan açık yeşil alanlar hızla azalmaktadır. Bunun yanı sıra artan nüfusun yüksek gıda talebi alternatif peyzaj uygulamalarının önünü açmıştır. Yenilebilir bitkiler günümüzde yenilebilir peyzajlar kavramının ortaya çıkması ile birlikte daha fazla ilgi görmektedir. Yenilebilir bitkiler besleyici özellikleri ve biyoçeşitliliğe katkı sunmaları kadar yaşanılan yöreye ve kültüre bağlı “tat algısı/seçimi” oluşturarak yerel kültürün önemli bir bileşeni ve dolayısıyla toplumsal kimlik oluşumunun da değerli bir parçasıdır. Bitkiler ile yapılan tasarım çalışmalarında temel tasar ilkeleri doğrultusunda bitkilerin; form-biçim, tekstür-doku ve renk özellikleri göz önünde bulundurulur. Yenilebilir bitkiler besin değeri taşımanın yanı sıra sahip oldukları estetik özellikler ile (çiçek ve meyve güzelliği, yaprak dokusu, sonbahar renklenmesi, habitusu vb.) peyzaj tasarımı içerisinde önemli bir yer tutarlar. Çalışma kapsamında Kahramanmaraş kentsel açık yeşil alanlarında yenilebilir özellikte 65 bitki taksonu tespit edilmiştir. Bu bitkilerin; familyaları, yöresel adları, yenilebilir kısımları, yaşam formları, yaprak renkleri, sonbahar renklenmesine sahip olup olmadıkları, çiçek renkleri ve olgun meyve renkleri belirlenmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değerlendirmeler sonucunda, yenilebilir özellikte en fazla takson içeren familyanın Rosaceae olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, 65 bitkiden; 36’sının meyvesinin, 20’sinin çiçeğinin, 13’ünün yaprağının, 3’ünün tohumunun, 3’ünün kökünün ve 2’sinin ise toprakaltı kısmının yenilebildiği tespit edilmiştir. Sonuç olarak, yenilebilir bitkilerin peyzaj tasarım çalışmalarında kullanımları ile ilgili öneriler geliştirilmiştir

With the increase in the rate of construction in cities, open green areas, which provide many environmental, social, and economic benefits, are rapidly decreasing. In addition, the high food demand of the increasing population has paved the way for alternative landscape applications. Edible plants are getting more attention today with the emergence of the concept of edible landscapes. Edible plants are an important component of local culture and therefore a valuable part of social identity formation by creating a “taste perception/selection” depending on the region and culture in which they live, as well as their nutritional properties and contribution to biodiversity. In design studies with plants, the form, texture, and color characteristics of plants are taken into consideration in line with the basic design principles. In addition to carrying nutritional value, edible plants have an important place in landscape design because of their aesthetic features (flower and fruit beauty, leaf texture, autumn coloration, habitus, etc.). Within the scope of the study, 65 edible plant taxa were identified in the urban open green areas of Kahramanmaraş. Families, local names, edible parts, life forms, leaf colors, whether they have autumn coloration, flower colors, and ripe fruit colors of these plants were determined and evaluated. As a result of these evaluations, it was determined that the family with the highest number of edible taxa was Rosaceae. In addition, it was determined that, from 65 plants, 36 have edible fruits, 20 have edible flowers, 13 have edible leaves, 3 have edible seeds, 3 have edible roots, and 2 have edible underground parts. As a result, suggestions have been developed for the use of edible plants in landscape design applications.