Erzurum’un Şenkaya İlçesine Bağlı Ormanlı Köyünde bulunan erken dönem türk kültürüne ait insan biçimli taş heykeller ve balballar

Abstract

Doğu Anadolu Bölgesi, Avrasya’dan Anadolu’ya gelen kavimler için ilk durak olmuştur. Dağlık bir coğrafya olan bölgede bulunan geniş platolar ve su kaynakları eskiçağlardan itibaren bu bölgeyi özellikle küçükbaş hayvancılıkla geçinen atlı göçer kültürler için cazibe merkezi haline getirmiştir. Orta Asya’dan Anadolu’ya girmek isteyen bu kavimler için Hazar Denizi tabii bir engel olmuşsa da bu kültürler kuzeyde Kafkas güneyde ise Zagros geçitlerini kullanarak Anadolu’ya girmişlerdir. Bu kültürler arkalarında kurganlar-mezarlar, damgalar-enler, runik yazılar, kaya resimleri, toponimler ve taş heykeller-balballar gibi birçok kültür unsuru bırakmışlardır. Makalede bu unsurlar arasında yer alan Şenkaya Taş heykelleri ve balbalları incelenmiştir. Taş heykeller betimlenerek motifleri değerlendirilmiş, önce kendi içlerinde sonra da Anadolu ve Avrasya taş heykel geleneği ile kıyaslaması yapılarak tarihlendirilmiştir.

The Eastern Anatolia Region has been the first stop for the tribes coming to Anatolia from Eurasia. The wide plateaus and water resources in the region, which is a mountainous geography, have made this region a center of attraction for equestrian nomadic cultures that live on sheep and goats since ancient times. Although the Caspian Sea was a natural obstacle for these tribes who wanted to enter Anatolia from Central Asia, these cultures entered Anatolia using the Caucasus in the north and the Zagros in the south. These cultures left behind many cultural elements such as kurgans-graves, stamps-heaps, runic writings, rock paintings, toponyms and stone statues-balbals. In the article, Şenkaya Stone statues and balbals, which are among these elements, were examined. Stone sculptures were depicted and their motifs were evaluated, and then they were dated by comparing them with the Anatolian and Eurasian stone sculpture tradition.