Ahmed Cevdet Paşa ve medreselerde okutulan bazı sarf-nahiv-belâgat kitaplarına ta'lîkâtı

Abstract

Ahmed Cevdet Paşa, diğer alanların yanı sıra dil, belâgat ve edebiyat alanında da eserler kaleme almıştır. Bu çalışmada Ahmed Cevdet Paşa'nın, ilim dünyasına bu yöndeki katkıları incelenmiştir. Bu çalışma giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte tezin konusu, önemi ve amacına değinilmiştir. Birinci bölümde, Ahmed Cevdet Paşa'nın kısaca hayatından bahsedilmiş ve dilbilgisi ile ilgili eserleri hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Diğer eserleri ise ismen zikredilmiştir. Ayrıca şerh, hâşiye, ta'lîkât ve ihtisar kavramlarının herbiri hakkında açıklayıcı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, Ahmed Cevdet Paşa'nın medreselerde okutulan ve bir arada basılan sarf-nahiv ve belâgat kitaplarından oluşan Emsile, Binâu'l-ef'âl, Şâfiye, Netâicü'l-efkâr ve Mutavvel adlı kitaplara yaptığı ta‘lîkâtının incelemesi yapılmıştır. Bunun yanında ta'lîkâtı yapılan bu kitaplar hakkında bilgi verilmiştir. Konuyla ilgili Türkçe ve Arapça kaynaklardan bilgiler derlenmiş ve karşılaştırmalar yapılarak detaylı bir incelemeye tabi tutulmuştur. Sonuç bölümünde ise genel bir değerlendirme yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Cevdet Paşa, ta‘lîkât, medrese kitapları Ahmed Cevdet Pasha, besides other fields, has copyrighted his own works in the field of language, eloquence and literature too. In this study, Ahmed Cevdet Pasha's contributions to science world was examined. This work includes an introduction, two sections and a conclusion. In the introduction it was talked about the topic of thesis, its importance and goal. In the first section, Ahmed Cevdet Pasha's life was mentioned shortly and a short information about his grammer works was given. His other works mentioned by their names only. Other than this, for each concept "commentary", "PostScript", "Comments" and "Shortcut" the necessary explanations were made. In the second section, Ahmed Cevdet Paşa's explanatory notes about morphology-syntax and eloquence books which includes "Emsile", "Binâul-ef'âl", "Şâfiye", "Netâicü'l-efkâr" and "Mutavvel" books that published together and taught at Madrassas were examined. In addition, information about these books was given. Information gathering related to the topic was made from Arabic and Turkish resources and a detailed analysis was made by comparing them. In conclusion, general evaluation was made. Keywords: Cevdet Pasha, Footnotes, Madrasa Books